Zelf je gitaar afstellen. Hoe doe je dat?

Je hebt net een nieuwe gitaar en wilt lekker gitaar spelen. Je haalt je nieuwe instrument uit de gitaarhoes en begint. Na een paar noten en akkoorden kom je erachter dat het niet echt van harte gaat. Het indrukken van de snaren verloopt stroef en de gitaar rammelt steeds bij die ene noot. Het zou goed kunnen dat je de gitaar eerst moet afstellen. Een gitaar is gemaakt van voornamelijk hout. Hierdoor is hij erg gevoelig voor weersomstandigheden, zoals temperatuur en luchtvochtigheid. Onder invloed hiervan kunnen hals en bovenblad gaan werken. Een gitaar moeten afstellen is dus niet ongebruikelijk

Gelukkig kun je het meeste aan een gitaar afstellen zelf doen. Het voordeel is dat je je gitaar niet een tijd kwijt bent en dat het veel goedkoper is. Voordat je gaat beginnen met afstellen van je gitaar is het raadzaam om eerst even te kijken of het bovenblad van je gitaar nog recht is en of de hals niet getordeerd is. Is dit het geval dan adviseren we direct naar een goede gitaarreparateur te gaan!

Afstellen gitaarhals

We beginnen met het beoordelen van de stand van de hals. De ideale stand is een net iets holle hals. Dit is eenvoudig te bekijken door met je ene duim de snaren op de eerste fret in te drukken en met je andere duim de snaren op de 17^e fret. Midden tussen deze punten moet nu ruimte zitten tussen de snaar en de fret. Als dat het geval is, staat de hals hol. Er moet ruimte zijn van een dun plectrum. Als de snaren in het midden de f ret raken dan is de gitaarhals bol of recht.

We kijken ook gelijk even of de hals getordeerd is. Je doet dit door de gitaar op een tafel te leggen en nu vanaf de kop in de richting van de body te kijken. Precies ter hoogte van de hals. De gitaarhals is getordeerd als de hals vooraan gedraaid is ten opzichte van achteraan. Is dit het geval, breng dan je gitaar naar een goede gitaar reparateur.

Is je gitaar te hol, recht of te bol? Dan gaan we hier gelijk wat aan doen. Houd er wel rekening mee dat je het snaren vervangen moet doen voordat je de hals gaat afstellen(en niet erna).  Stem eerst je gitaar. Op deze manier staat de hals op de juiste snaar spanning. Met behulp van de hals-pen (trussrod) kunnen we de gitaarhals bijstellen. Afhankelijk van het type gitaar zit de halspen vooraan in de klankkast, vooraan bij de kop van de gitaar of achteraan de hals van de gitaar. Door de trussrod moer aan te draaien of losser te zetten kunnen we de positie van de hals aanpassen. Staat je gitaar te hol dan moet je de trussrod moer aandraaien (naar rechts / met de klok mee). Staat je gitaar te bol dan moet je de trussrod moer losser zetten (naar links/ tegen de klok in). 

De halspen heeft tijd nodig om zich te ‘zetten’ daarom moet je maximaal 60 graden draaien per keer (iets minder dan een kwartslag). Je kunt niet voorzichtig genoeg zijn met het draaien aan de trussrod moer. Wij laten de gitaar het liefst 24 uur staan nadat we een slag hebben gedraaid aan de trussrodmoer. De gitaar zal over de tijd en onder invloed van de snaarspanning zijn uiteindelijke positie aannemen. Hierna begint het weer van vooraf aan. Je kunt nu opnieuw kijken hoe de stand van de gitaar is en de voorgaande stappen opnieuw doorlopen totdat de hals de gewenste stand heeft zoals in de afbeelding. 

Topkam afstellen

Vaak is een topkam vanuit de fabriek redelijk hoog gezet. Daarom is het vaak wat lastiger om de eerste posities op de gitaar te bespelen omdat je de snaren ver in moet drukken. De ideale hoogte van de topkam is net een fractie hoger dan de hoogte van de eerste fret. Dit kun je testen door de snaren net na de tweede fret in te drukken. Als je nu vanaf de zijkant kijkt moet er tussen de eerste fret en de snaren ruimte zitten, ongeveer een dun plectrum dik (0,1mm).
 

Als een topkam veel te hoog is, kun je het beste de topkam van de gitaar verwijderen en aan de onderkant een stukje afveilen. Wees wel voorzichtig met het losmaken van de topkam, zodat het hout niet beschadigd. Zorg voor een goede transparante lijm om de topkam weer vast te lijmen nadat je hebt gecontroleerd of de topkam nu de juist hoogte heeft.

Als de topkam maar een klein beetje te hoog is kun je inkepingen waar de snaren doorheen lopen een beetje bijveilen. Hiervoor heb je wel speciaal gereedschap nodig, zodat je de sleuven niet te groot maakt. Let erop dat de inkeping een klein beetje schuin moet lopen in de richting van de kop van de gitaar. De inkepingen moeten ook de juiste breedte hebben zodat ze aansluiten op de dikte van de gitaarsnaar. Wanneer er een dikke gitaarsnaar door een te dunne inkeping loopt is het lastig om de gitaar te stemmen en blijft deze vaak niet op stemming, omdat de snaren als het ware blijven haken in de inkeping. Ideaal gezien moet de snaar voor de helft in de inkeping liggen en de andere helft erboven.

Als de inkepingen te groot zijn  of de topkam ligt te laag, dan kun je het beste een nieuwe topkam plaatsen. Ga hiervoor naar een gitaarreparateur. Deze hebben vaak alle soorten topkammen op voorraad. Neem voor de zekerheid je gitaar (of alleen de topkam) mee zodat je zeker weet dat je de juiste topkam krijgt.

Brug afstellen

De topkam en de hals zijn afgesteld, maar niet te vroeg gejuicht, we zijn nog niet klaar. Nu is het afstellen van de brug aan de beurt. Bij een elektrische gitaar zijn dit de brugzadels en bij een akoestische gitaar is dit witte langwerpige snaargeleider waarover de snaren lopen en het geluid overbrengen op de klankkast.
We beginnen met het meten van de afstand tussen de 12^de fret en de dikke E snaar. Daarna doen we hetzelfde tussen de 12^de fret en de dunne E snaar. Hieronder verschillende gitaarsoorten de gewenste afstand tussen snaar en fret.

Akoestische gitaar:          Dikke E 2 – 2.5mm           Dunne E 1.5 – 2 mm
Elektrische gitaar:            Dikke E 1.5 – 2 mm          Dunne E 1.1 – 1.5 mm
Basgitaar:                        Dikke E 2.5 mm                 Dunne E 2 mm

We raden je aan rekening te houden met je speelstijl. Als je zacht speelt kun je de gitaar lager afstellen dan wanneer je een stevige speler bent. De hals van een gitaar heeft een bolling, ook wel radius genoemd. Hiermee moet rekening worden gehouden bij het afstellen van de brugzadels bij een elektrische gitaar en basgitaar. De snaren moeten dezelfde kromming volgen die de hals, en dus ook de fretten hebben. Een akoestische gitaar heeft al een brugkam die de juiste bolling heeft. Bij een akoestische gitaar hoeft alleen maar worden gekeken of er aan de onderkant van de brugkam iets afgeveild moet worden om te zorgen dat de brugkam de juiste hoogte heeft.

Gitaar intoneren

Soms dan komt het voor dat je gitaar zuiver klinkt bij de noten en akkoorden op de laagste frets, maar zodra je hoger komt het vals wordt. Je gitaar is niet octaafzuiver gestemd. Met het intoneren van de gitaar kunnen we dit probleem oplossen. Intoneren is op deze beschreven manier alleen van toepassing op elektrische gitaren en basgitaren. Je kunt het doen door de brugzadels naar voor of naar achteren te stellen. Meestel door aan een schroefje te draaien, of doormiddel van een imbus. Om te intoneren stem je eerst op de normale manier je gitaar met een stemaparaat met open tonen. Vervolgens speel je een flageolet op de 12^de fret. Dit doe je door je een gitaarsnaar licht aan te raken boven de 12^e fret, en met je rechter hand vervolgens tegelijk de snaar aan te slaan. Er moet een toon ontstaan. Deze toon vergelijk je met het de gewone noot die je speelt als je de toon op de 12^e fret gewoon speelt (dus wel ingedrukt).

Ingedrukte toon lager dan flageolet = brugzadel richting de hals
Ingedrukte toon hoger dan flageolet = brugzadel richting achterkant gitaar

Herhaal ter controle bovenstaande bij de 19^e fret. Het idee achter intoneren is dat je de best mogelijke stemming van je gitaar neemt, juist als je ook wat hoger op de hals speelt. Het zal nooit helemaal perfect zijn omdat het ontwerp van een gitaar dat niet toelaat. 

Wat Kost het om je gitaar te laten afstellen?

Uiteraard kun je natuurlijk ook je gitaar door een specialist laten afstellen. Ga bij voorkeur naar een gitaarreparateur of gitaarbouwer. Deze doen de hele dag niets anders en weten vaak ook in lastige gevallen precies wat er aan de hand is.

Soms is het moeilijk om vooraf te zeggen wat iets gaat kosten. Elke gitaar is immers een uniek instrument. Het kan zijn dat er tijdens het afstellen zaken ontdekt worden die ook aandacht vergen. Er zijn wel standaardafstellingen waarvoor je een richtprijs kunt aanvragen. We geven een overzicht met een indicatie van de prijs, zodat je vantevoren kunt bekijken of het financieel gezien interessant is om het te laten doen:

Snaren vervangen: ca. 10 euro
Intoneren: ca. 50 euro (floyd rose iets duurder)
Fretten vlakken: vanaf 125 euro
Fretten vervangen: vanaf 250 euro
Hals bijstellen: vanaf 25 euro
 

Andere interessante artikelen

Zelf gitaarsnaren vervangen

Gitaarreparateur in de buurt

Welke gitaar snaren kiezen?

Alles om je gitaar perfect af te stellen